De coronapandemie was niet alleen een gezondheidscrisis, maar ook een test voor het vertrouwen in overheden wereldwijd. Terwijl veel landen worstelden met polarisatie en wantrouwen, slaagde Taiwan erin om het vertrouwen in de regering te versterken. In scherp contrast hiermee stond Nederland, waar een reactieve aanpak en inconsistente communicatie juist bijdroegen aan een vertrouwenscrisis. Het vergelijken van ons land en Taiwan biedt hierdoor waardevol inzicht in hoe vertrouwen niet alleen een gevolg, maar ook een voorwaarde is voor effectief crisismanagement.

Taiwan: Transparantie en Consistentie in Actie

Taiwan reageerde vanaf het eerste moment daadkrachtig op de opkomende dreiging van COVID-19. Direct na de eerste meldingen uit Wuhan werden reisbeperkingen opgelegd, gezondheidsscreenings geïntroduceerd en mondkapjes verplicht. Deze maatregelen kwamen niet alleen snel, maar werden ook helder en consistent gecommuniceerd.

Een van de meest opvallende aspecten van de Taiwanese aanpak was de dagelijkse transparante communicatie. De regering organiseerde persconferenties waarin nieuwe maatregelen en de data waarop ze dit baseerde werd toegelicht. Deze openheid zorgde ervoor dat burgers niet alleen wisten wat er van hen werd verwacht, maar ook begrepen waarom. Een onderzoek van de Taiwanese Chengchi Universiteit toonde aan dat 73% van de bevolking aangaf meer vertrouwen in de overheid te hebben gekregen tijdens de pandemie—aantallen die uitzonderlijk zijn in een tijd waarin wereldwijd wantrouwen groeide.

Daarnaast speelde Taiwan in op de collectivistische aard van de samenleving. Het gemeenschapsgevoel, waarin het welzijn van de groep boven individuele belangen wordt geplaatst, maakte het eenvoudiger om maatregelen breed gedragen te krijgen. Burgers zagen hun gedrag niet als een opgelegde verplichting, maar als een bijdrage aan het welzijn van de samenleving. Technologische innovaties, zoals contacttracing-apps en QR-codes voor toegang tot openbare ruimtes, versterkten deze collectieve inspanning en werden niet ervaren als bedreiging, maar als hulpmiddel.

Nederland: Wantrouwen en Onzekerheid

In Nederland ontbrak deze mate van consistentie en transparantie. De Nederlandse overheid koos voor een reactieve aanpak, waarbij maatregelen vaak pas werden ingevoerd na publieke en politieke druk. Dit leidde niet alleen tot verwarring, maar ook tot groeiend wantrouwen onder burgers.

Een van de beste voorbeelden hiervan was het mondkapjesbeleid. Aanvankelijk verklaarde de overheid dat mondkapjes "niet nodig" waren, om ze later alsnog verplicht te stellen zonder een overtuigende toelichting. Deze draai, gecombineerd met het chaotische beleid rondom beschermingsmiddelen en vaccinatiedistributie, voedde het idee dat de overheid niet wist wat ze deden.

De invoering van de avondklok in januari 2021, zonder heldere uitleg over de effectiviteit hiervan was de druppel voor velen, het leidde tot grootschalige protesten en rellen. Deze maatregelen werden door veel burgers gezien als willekeurig en beperkend, wat resulteerde in een vertrouwensbreuk. Het SCP rapporteerde in 2022 dat het vertrouwen in de Nederlandse overheid was gedaald naar een historisch dieptepunt van 29%, terwijl dit vóór de pandemie nog boven de 40% lag.

Cultuur en Collectieve Actie

De cultuurverschillen tussen Taiwan en Nederland speelden een belangrijke rol in het succes van hun respectieve aanpak. Taiwan's collectivistische cultuur, waarin de nadruk ligt op groepsverantwoordelijkheid, zorgde ervoor dat burgers eerder bereid waren om maatregelen op te volgen. Het gevoel dat individuele opofferingen direct bijdroegen aan het welzijn van anderen versterkte de naleving en verminderde weerstand.

In Nederland, met een sterkere focus op individuele autonomie en persoonlijke vrijheid, stuitten vergelijkbare maatregelen op weerstand. Het ontbreken van een helder en samenhangend narratief vanuit de overheid verergerde deze situatie. Maatregelen werden vaak als willekeurig ervaren, terwijl communicatie zelden inspeelde op het belang van collectieve actie.

Dr. Emma Verschuur, een expert in crisiscommunicatie, verwoordt het treffend: "Vertrouwen is de sleutel tot effectief beleid. Zonder vertrouwen worden zelfs de best bedoelde maatregelen gezien als een bedreiging in plaats van een oplossing."

Lessen van Taiwan: Vertrouwen Opbouwen in Tijden van Crisis

Taiwan’s succes biedt een aantal duidelijke lessen die niet alleen toepasbaar zijn op gezondheidscrises, maar ook op andere beleidsuitdagingen waarbij samenwerking tussen burgers en overheid essentieel is:

1. Transparantie als Fundament:
   Taiwan toonde aan dat openheid over de reden en noodzaak van maatregelen cruciaal is. Regelmatige persconferenties waarin data en beleid werden uitgelegd, versterkten het vertrouwen. Nederland kan hiervan leren door communicatie te intensiveren en beter te onderbouwen.

2. Consistentie in Communicatie:
   Het vertrouwen van burgers wordt versterkt wanneer beleid logisch en consequent is. Beleidswijzigingen zijn soms onvermijdelijk, maar moeten zorgvuldig worden uitgelegd. Het mondkapjesbeleid in Nederland toont hoe inconsistentie het vertrouwen kan schaden.

3. Burgers Actief Betrekken:
   Taiwan gebruikte technologie en samenwerking om burgers te betrekken bij de oplossing. Dit creëerde een gedeeld gevoel van verantwoordelijkheid. In Nederland kan meer inspraak en transparantie rondom maatregelen helpen om weerstand te verminderen.

4. Investeren in Voorbereiding:
   Taiwan’s ervaring met SARS in 2003 legde de basis voor een sterke reactie op COVID-19. In Nederland ontbreekt een vergelijkbaar proactief plan, wat leidde tot ad-hocbeleid. Een investering in crisistraining en infrastructuur is essentieel voor toekomstige uitdagingen.

De Toekomst: Een Vertrouwen dat Moet Worden Hersteld

De coronapandemie heeft meer blootgelegd dan alleen de kwetsbaarheid van onze gezondheidszorg; het heeft ook de relatie tussen overheid en burger op scherp gezet. Terwijl Taiwan vertrouwen kon opbouwen door duidelijke en consistente communicatie, onderstreept Nederland hoe snel dat vertrouwen kan afbrokkelen door gebrek aan voorbereiding en transparantie.

Reflectie is nu noodzakelijk. Hoe kunnen we vertrouwen herstellen en behouden, ook buiten crisistijden? Hoe zorgen we ervoor dat maatregelen niet alleen worden opgelegd, maar ook breed worden gedragen?

De les van Taiwan is dat vertrouwen geen vanzelfsprekendheid is, maar een resultaat van consistentie, openheid en het betrekken van burgers. Alleen door deze elementen centraal te stellen, kan Nederland zich voorbereiden op toekomstige uitdagingen.

De pandemie is een wake-up call geweest, en de lessen die we nu leren, bepalen niet alleen hoe we toekomstige crises aanpakken, maar ook hoe we bouwen aan een samenleving waarin we elkaar kunnen vertrouwen.